Tuổi thọ hệ thống chống sét là bao lâu? Cách kéo dài hiệu quả

Hệ thống chống sét đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ công trình và thiết bị điện trước các hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm. Tuy nhiên, giống như bất kỳ hạng mục kỹ thuật nào cũng có giới hạn tuổi thọ và cần bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hiệu quả. Vậy tuổi thọ hệ thống chống sét là bao lâu? Làm thế nào để duy trì hiệu quả hoạt động và kéo dài thời gian sử dụng?

Tuổi thọ trung bình của các loại hệ thống chống sét

Chống sét trực tiếp 

Hệ thống chống sét trực tiếp (cột thu lôi, dây dẫn sét, kim thu sét…) nếu lắp đặt và bảo dưỡng đúng tiêu chuẩn có tuổi thọ trung bình 10 – 20 năm.
Trong điều kiện lý tưởng, tuổi thọ có thể đạt 30 – 40 năm nếu:

• Sử dụng vật liệu chất lượng cao (đồng, thép mạ kẽm chống ăn mòn).
• Môi trường khô ráo, ít mưa, xa biển.
• Bảo trì và kiểm tra định kỳ đúng lịch.

Ngược lại, ở vùng khí hậu ẩm, mưa nhiều hoặc ven biển, cần kiểm tra và thay thế sớm hơn để tránh ăn mòn và giảm hiệu quả bảo vệ.

Hạng mục	Tuổi thọ (năm)	Ghi chú
Kim thu sét	10-30	Tùy vật liệu
Dây dẫn sét	10-30	Giảm ở môi trường ẩm mặn
Cọc tiếp địa	10-40	Đồng bền hơn thép
Hệ thống tiếp đất	3-12	Tùy thiết bị và môi trường

 

Chống sét lan truyền (thiết bị SPD)

Tuổi thọ của thiết bị chống sét lan truyền (SPD) phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thiết kế sản phẩm, cách sử dụng và điều kiện môi trường.

• Trong điều kiện bình thường, SPD có thể hoạt động từ 8 – 12 năm. Ở khu vực khí hậu nóng ẩm hoặc mưa nhiều, tuổi thọ thường chỉ 3 – 5 năm.
• Nếu hệ thống điện thường xuyên gặp quá áp hoặc SPD phải xử lý xung sét nhiều lần, thời gian sử dụng sẽ ngắn hơn.

Mỗi SPD được thiết kế để chịu một số lần xung sét nhất định (có loại tới 30 lần), tương đương khoảng 10 năm sử dụng ở khu vực ít giông bão. Vì vậy, kiểm tra và bảo trì định kỳ là bắt buộc để kịp thời thay thế khi SPD mất tác dụng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến tuổi thọ hệ thống chống sét

Chất lượng vật liệu và thiết bị

Tuổi thọ của hệ thống chống sét phụ thuộc rất lớn vào vật liệu chế tạo. Các thành phần như thép mạ kẽm nhúng nóng, đồng nguyên chất hay kim thu sét công nghệ hiện đại thường bền hơn, chống ăn mòn tốt và duy trì hiệu quả bảo vệ lâu dài. Vật liệu kém chất lượng dễ bị oxy hóa, gãy hoặc giảm khả năng dẫn sét chỉ sau vài năm sử dụng.

Điều kiện môi trường 

Khu vực ven biển, nhiều mưa hoặc không khí chứa muối và hóa chất sẽ làm các bộ phận kim loại nhanh hỏng. Ở đô thị lớn, ô nhiễm không khí cũng khiến kim thu sét và dây dẫn xuống cấp nhanh hơn.

Cường độ và tần suất sét đánh

Vùng có mật độ sét cao hoặc nhiều giông bão khiến hệ thống liên tục chịu xung điện lớn, dẫn đến mòn và hư hỏng nhanh hơn so với khu vực ít sét.

Quy trình lắp đặt

Thi công đúng tiêu chuẩn TCVN 9385:2012, IEC hoặc NFC 17-102 giúp hệ thống vận hành ổn định và bền lâu. Ngược lại, lỗi lắp đặt như đường dẫn gấp khúc hoặc tiếp địa kém sẽ rút ngắn tuổi thọ.

Công tác kiểm tra, bảo trì định kỳ

Nên kiểm tra 1–2 lần/năm: đo điện trở đất, siết chặt mối nối, vệ sinh dây dẫn và thay linh kiện hỏng. Nếu bỏ qua bảo trì, hiệu quả chống sét sẽ giảm nhanh và tiềm ẩn rủi ro an toàn.

Tác động của con người và thay đổi công trình

Việc sửa chữa, nâng tầng, thay đổi mái hoặc lắp thêm thiết bị (ăng-ten, biển quảng cáo…) mà không tính toán lại phạm vi bảo vệ sẽ làm giảm hiệu quả và có thể ảnh hưởng tuổi thọ hệ thống.

Chất lượng nguồn điện & bảo vệ bổ trợ (liên quan SPD)

Hệ thống điện không ổn định, thường xuyên xảy ra quá áp hoặc xung điện từ thiết bị công nghiệp sẽ khiến SPD phải hoạt động liên tục, làm giảm tuổi thọ. Kết hợp các giải pháp bảo vệ bổ trợ (ví dụ: lọc nhiễu, UPS) sẽ giúp giảm tải cho SPD và kéo dài thời gian sử dụng.

Dấu hiệu hệ thống chống sét cần thay thế hoặc nâng cấp

Hệ thống chống sét cần được kiểm tra thường xuyên để kịp thời thay mới hoặc nâng cấp khi xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Thiết bị bị gỉ sét, hư hỏng: Kim thu sét, dây dẫn sét, hoặc cọc tiếp địa bị gãy, bong tróc, ăn mòn.
• Điện trở tiếp địa vượt chuẩn: Đo thấy điện trở >10 Ohm (với công trình thông thường) khả năng dẫn và tản sét không còn an toàn.
• Bị hư hại sau bão hoặc sét đánh: Dù nhìn bên ngoài vẫn ổn, linh kiện bên trong có thể đã suy yếu.
• Hệ thống không còn phù hợp công trình: Nhà nâng tầng, mở rộng diện tích, hoặc thay đổi kết cấu mái.
• Thiết bị chống sét lan truyền (SPD) quá hạn: Hoạt động nhiều lần hoặc hết tuổi thọ theo khuyến nghị của nhà sản xuất.

Lời khuyên: Nên kiểm tra định kỳ hệ thống chống sét ít nhất mỗi năm một lần, đặc biệt là trước mùa mưa bão, để phát hiện sớm vấn đề và xử lý kịp thời.

Cách kéo dài tuổi thọ hệ thống chống sét

Để hệ thống chống sét duy trì hiệu quả bảo vệ lâu dài, cần kết hợp ngay từ khâu lựa chọn vật liệu cho đến quá trình vận hành, bảo trì. Một số biện pháp quan trọng gồm:

Chọn vật liệu và thiết bị chất lượng cao

• Ưu tiên kim thu sét bằng đồng hoặc inox, dây dẫn đồng ≥50mm², cọc tiếp địa bằng đồng hoặc thép mạ đồng.
• Sử dụng mối nối hàn hóa nhiệt hoặc kẹp nối chống ăn mòn để đảm bảo độ bền cơ học và điện học.

Thi công đúng tiêu chuẩn

• Tuân thủ tiêu chuẩn TCVN 9385:2012 và các tiêu chuẩn quốc tế (IEC, NFC).
• Tránh đường dẫn gấp khúc, đảm bảo tiết diện dây dẫn và độ sâu cọc tiếp địa đúng quy định.

Bảo dưỡng định kỳ

• Kiểm tra toàn bộ hệ thống ít nhất 1–2 lần/năm, đặc biệt trước và sau mùa mưa bão.
• Đo điện trở đất, vệ sinh dây dẫn, siết chặt mối nối, thay thế linh kiện hỏng.

Bảo vệ bổ trợ cho SPD

• Lắp đặt thêm bộ lọc nhiễu, UPS hoặc thiết bị ổn áp để giảm tải cho SPD, giúp kéo dài tuổi thọ.
• Kiểm tra đèn báo trạng thái SPD và thay mới khi hết hạn hoặc sau khi chịu xung sét lớn.

Chống ăn mòn và cải thiện môi trường xung quanh

• Sơn phủ bảo vệ kim loại, sử dụng bọc chống gỉ cho mối nối và cọc tiếp địa.
• Ở môi trường đất axit hoặc ẩm mặn, bổ sung hóa chất giảm điện trở đất và chống ăn mòn.

Đánh giá và nâng cấp khi công trình thay đổi

Nếu nâng tầng, mở rộng diện tích hoặc lắp thêm thiết bị trên mái, cần tính toán lại phạm vi bảo vệ và nâng cấp hệ thống tương ứng.

Kết luận

Tuổi thọ hệ thống chống sét có thể kéo dài 30-40 năm nếu được thiết kế, lắp đặt và bảo trì đúng cách. Việc kiểm tra định kỳ không chỉ đảm bảo an toàn cho công trình mà còn giúp tiết kiệm chi phí sửa chữa về lâu dài. Hãy liên hệ với đơn vị chuyên môn để được tư vấn, kiểm tra và nâng cấp hệ thống chống sét khi cần thiết.